Sluit een buurtcontract
Samen de groenbeplanting beheren op straat. Een moestuin starten in een hoek van het plein. Het kan een goed idee zijn om er een afsprakennota of contract voor op te maken dat alle partijen verbindt: burgers, stads-, districts- of gemeentediensten, ondernemers.
Een contract bindt twee of meer partijen. Zodra burgers een ingreep doen op het openbaar domein, komt er op zijn minst een tweede partij bij: de overheid. Contracten kunnen wurgend zijn, maar evengoed getuigen van een belofte voor ondersteuning. In een afsprakennota of contract leg je vast wat je van elkaar verwacht. Goede afspraken maken goede vrienden.
Drie mogelijkheden
Optie 1: Afsprakennota onder buren
Als je veel groen in je straat onderhoudt, maak je daar met je buren best afspraken over. Je verdeelt de taken. Dat maakt de inzet voor iedereen haalbaar en biedt garanties voor een duurzaam beheer. Wie geeft wanneer welk deel van het groen water? Wie verzorgt het jaarlijkse onderhoud van de regenton? Wie snoeit? Wie plant? Wie contacteert de stadsdiensten bij vragen? Die afspraken op papier zetten, brengt duidelijkheid, transparantie en gemoedsrust.
Optie 2: Buurtcontract met de lokale overheid
Een buurtcontract is een overeenkomst tussen burgers en lokale overheid voor een kleinschalige ingreep op het openbaar domein, denk aan plantenbakken, boomspiegels of groenslingers. Steun, voorwaarden en mogelijkheden verschillen van locatie tot locatie. Voor Antwerpen geldt dat minimaal drie buren zich engageren om te zorgen voor aanplantingen of het onderhoud van een stukje openbaar domein. De stad ondersteunt in de vorm van planten, advies, een toelage voor materiaal, overleg met andere stadsdiensten en evaluatie (met de schepen). Dit zijn bijvoorbeeld de spelregels voor district Antwerpen.
Optie 3: Contract voor het beheer van een tuinstraat als gemeengoed
Een contract voor het beheer van een tuinstraat als gemeengoed gaat verder dan een buurtcontract. Zo’n straatcontract is maatwerk. Burgers en lokale overheid leggen in onderling overleg en wederzijds vertrouwen beheersafspraken vast. De partijen erkennen elkaars expertise. De zorg voor elkaar en het gemeengoed staat centraal. De focus ligt op het collectief belang, het gedeeld beheer van publieke ruimtes of installaties en het versterken van de samenwerking. Er is wederzijds aandacht voor noden en dromen. Zo’n contracten zijn nog niet ingeburgerd. Tijd om ze in de praktijk uit te testen?
Een fictiefvoorbeeld van zo’n straatcontract vind je hier
Het gaat over het beheer van een tuinstraat, maar kan overal van pas komen waar samenwerking tussen burgers en administratie nodig is: gemeenschapstuinen, leegstaande gebouwen, parken, pleinen, buurtcomposteerplaatsen, convenanten in het kader van de Burgerbegroting, en waarom niet: een overdekte fietsenstalling met laadpaal voor een elektrische deelbakfiets in een straat.
Het raamwerk van dit contract is gebaseerd op de ervaringen van Commons Lab Antwerpen met betrekking tot convenanten in het kader van de burgerbegroting, buurtcontracten met de lokale overheid, info verzameld tijdens de Commons Assembly ‘Antwerpen Tuinstad’ en de wetgeving in Bologna (Bologna Regulation on Public Collaboration for Urban Commons). De link naar het beleid in Bologna vind je hier.
Voorbeeld uit de Kempen:
De Tuinstraatburen van de Pijnboomstraat, Kattenbos, Bremstraat, Duinbergstraat en Hulstraat in Dessel (Kempen) kwamen samen met de gemeente tot een unieke gebruiksovereenkomst voor ‘Den Hennige Hoek’. Dat is een lapje grond op de hoek van de straat, eigendom van de gemeente. Op 1 februari 2025 kwamen enkele buren voor een eerste keer samen om na te denken over hun Tuinstraat, op zondag 23 maart vond de eerste Tuinstraatactie plaats en op 4 juli ondertekenden de buren een gebruiksovereenkomst met de gemeente waarin er afspraken zijn gemaakt over het gebruik van deze publieke ruimte voor de Tuinstraat. De buurt wil ‘Den Hennige Hoek’ inrichten als een plek met ruimte voor spel, ontmoeting, rust en meer biodiversiteit en ruimte voor waterinfiltratie. De gemeente ondersteunt financieel, materieel en logistiek door o.a. het aanleveren van water. Voor bepaalde werken zijn er afspraken om vooraf terug te koppelen en af te stemmen over wat er kan en wat niet.
