Hoe als lokale overheid burgers betrekken?

Een tuinstraat of een onthardingstraject realiseren, een straat heraanleggen? Grijp als lokale overheid deze processen aan om duurzame banden te smeden met de burgers of burgercollectieven. Dat kan via een participatietraject waar partijen oprecht met elkaar in dialoog gaan.

Stap 1: Informeren van bewoners

De allereerste stap in het participatietraject is het geven van informatie. Overheden nemen hiervoor vaak hun toevlucht tot een brief. Als je wederzijds vertrouwen en samenwerking wenst, is een toegankelijke aanpak belangrijk. Waarom geen informeel inloopmoment organiseren? Mensen worden warm ontvangen, er is ruimte voor kennismaking, de aanwezigen delen open hun ideeën, maar ook hun frustraties. Alles wordt zichtbaar genotuleerd. Er wordt geluisterd en geobserveerd: hoe is de sfeer, hoe liggen de verhoudingen tussen de bewoners van de straat?

Tip: tracht de bewoners te stimuleren en te ondersteunen om zichzelf te organiseren. Spoor de trekkers aan zich te verenigen in een straatteam dat het proces mee vormgeeft en begeleidt. 

Stap 2: Voorbereidingen

De opdracht in deze fase is goed te onderzoeken wat precies de ruimte is voor overleg en dialoog. Die ruimte is afhankelijk van de fase van het proces, de visie van de lokale overheid en de context. Streef ernaar om zoveel mogelijk, letterlijk en figuurlijk, ruimte te creëren voor de bewoners, maar ook voor de ontwerpers. Als er geen of weinig ruimte is, dan heeft een participatietraject geen zin. 

Tip: Plan samen met het straatteam een droommoment. Dat is essentieel om eigenaarschap te creëren: het moet ‘hun’ proces worden. Eigenaarschap is cruciaal in kader van het beheer van groene straten. 

Stap 3: Droommoment

De functie van het droommoment is om bewoners en planners maximaal te inspireren en aan te sporen om out of the box te denken. Een klimaatrobuuste tuinstraat ziet er misschien helemaal anders uit dan wat we vandaag als straat beschouwen. Het is cruciaal om dit droomproces stevig te faciliteren, met inspirerende beelden, knutselmateriaal … Hier ontstaat vergroening, verblauwing en vooral verbinding.

Tip: Organiseer dit droommoment op een inspirerende, informele plek. 

Stap 4: Experimenteren

Het is een goed idee om bepaalde aspecten van het ontwerp uit te testen – en nadien bij te sturen – via een tijdelijke inrichting. Dit is niet haalbaar voor alle straten. Toch is het een belangrijk streefdoel, zeker nu er nog veel leervragen zijn met betrekking tot klimaatadaptatie. Het initiatief ligt best bij de bewoners zelf. De stad en haar partners kunnen ondersteunen. 

Tip: Maak van de gelegenheid gebruik om duidelijk te maken dat een tuinstraat een gedeelde verantwoordelijkheid is. Hoe actiever de buurtbewoners, hoe beter de tuinstraat zal beheerd worden. Geef in de experimenteerperiode de ontwerper tijd om het ontwerp te finaliseren. 

Stap 5: Finaal ontwerp

Uiteindelijk levert de samenwerking tussen bewoners, adviesorganen en overheid een finaal ontwerp op. De heraanleg wordt voorbereid. In deze fase maken de partners samen een beheerplan op. 

Tip: Sluit een contract voor het beheer van de straat als gemeengoed. Een voorbeeld kan je hieronder downloaden.

Stap 6: Beheer

Na de heraanleg is het nodig om de tuinstraat goed te beheren. Hierover zijn afspraken gemaakt, rollen en taken zijn duidelijk verdeeld. Het straat- of commonscontract gaat uit van vertrouwen, samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid. 

Tip: Bouw jaarlijks één of twee collectieve onderhoudsmomenten in. Het beheer is uiteraard sterk afhankelijk van de seizoenen.